W obronie konsumenta – klienta biura podróży

Piotr Korolko
radca prawny
Kancelaria Prawnicza Piotr Korolko


We wzorach umów jednego z lubelskich biur podróży znalazło się aż
17 klauzul, które zostały uznane za nielegalne − taka informacja ukazała się
w marcu na portalu dziennikwschodni.pl.


Czy to dużo? Biorąc pod uwagę dosyć długi okres
obowiązywania przepisów chroniących konsumentów,
można uznać, że to bardzo dużo. Oczywiście
w swojej praktyce spotykam się z takimi
przypadkami, ale wyraźnie widać, że świadomość
przedsiębiorców w tym zakresie rośnie. Jest to rezultat dobrych
regulacji prawnych i dosyć sprawnego działania Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów oraz Sądu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów, chociaż niektóre rozstrzygnięcia tych instytucji
bywają kontrowersyjne.
Branża turystyczna, która operuje na typowym rynku konsumenckim,
powinna być na tym punkcie szczególnie wyczulona.
Przeglądając orzeczenia Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
łatwo jest się zorientować, że znaczny ich odsetek dotyczy właśnie
biur podróży.
Polski system ochrony konsumentów jest bardzo rozbudowany
i w zasadzie odpowiada standardom europejskim. Nie da się
opisać w jednym artykule całego systemu, dlatego teraz skupię
się tylko na zagadnieniu niedozwolonych klauzul. W następnych
numerach postaram się omówić pozostałe kwestie, które mogą
mieć szczególne znaczenie dla branży turystycznej.
Zgodnie z art. 385 (1) Kodeksu cywilnego, niedozwolonymi postanowieniami
umownymi są takie postanowienia, które kształtują
prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi
obyczajami, rażąco naruszają jego interesy i nie zostały z nim
indywidualnie uzgodnione. Takie postanowienia nie wiążą konsumenta.
Nie ma to oczywiście wpływu na całą umowę, która w
pozostałym zakresie jest ważna i obowiązuje strony.



Troska o staranność umowy

Za nie uzgodnione indywidualnie uznaje się te postanowienia
umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego
wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień przejętych
z wzorca umowy, zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.
Innymi słowy, jeżeli biuro podróży przedstawi konsumentowi
swój projekt umowy – a tak się przecież dzieje zawsze – to z góry
można uznać, że żadne z postanowień tego wzoru nie zostało
indywidualnie uzgodnione.
Dlatego tak ważne jest, aby stosowane przez biura podróży
wzorce były przygotowane starannie i uwzględniały w swojej
treści fakt, że w naszym systemie prawnym konsumenci podlegają
szczególnej ochronie, a powołane do tego instytucje skutecznie
monitorują rynek i podejmują działania mające na celu ukrócenie
nieuczciwych praktyk. Stosowane w tzw. obrocie konsumenckim
wzorce umów podlegają kontroli Sądu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów, działającego na podstawie wniesionego pozwu.
Krąg osób uprawnionych do wytoczenia powództwa o uznanie
postanowień wzorca za niedozwolone jest bardzo szeroki. Może
to uczynić:

• potencjalny klient przedsiębiorcy stosującego wzorzec,
  czyli osoba, która według oferty przedsiębiorcy
  mogłaby zawrzeć z nim umowę,
  
• organizacja społeczna, do której zadań statutowych
  należy ochrona interesów konsumentów,
  
• powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów,
  
• Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,
  
• zagraniczna organizacja wpisana na listę organizacji
  uprawnionych w państwach Unii Europejskiej do wszczęcia
  postępowania o uznanie postanowień wzorca umowy
  za niedozwolone,
  
• prokurator,
  
• Rzecznik Praw Obywatelskich.
  

W razie uwzględnienia powództwa, sąd w sentencji wyroku
przytacza treść postanowień wzorca umowy uznanych za niedozwolone
i zakazuje ich wykorzystywania. Wyrok publikowany
jest w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Ponadto odpis prawomocnego
wyroku uwzględniającego powództwo, sąd przesyła Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który
wpisuje go do prowadzonego przez siebie rejestru postanowień
wzorców umowy uznanych za niedozwolone.



Klauzule − ważna rzecz


Aby uniknąć problemów związanych z opisaną wyżej kontrolą,
warto jest przy przygotowywaniu wzorców umów przykładać
szczególną wagę do tych postanowień, które mogłyby być kontrowersyjne
[...]