Turystyka ornitologiczna, czyli birdwatching w Polsce

Jedną z najbardziej popularnych form turystyki przyrodniczej jest turystyka ornitologiczna , określana też angielskim terminem birdwatching. Wydaje się ona szansą dla wielu polskich firm

Początki turystyki ornitologicznej w Polsce to druga połowa XX wieku. Swój rozwój zawdzięcza aktywnej działalności Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego (PTZool.), a następnie także amatorskich organizacji skupiających miłośników ptaków. To właśnie ich członkowie „w sposób zorganizowany lub indywidualnie zaczęli wyjeżdżać w różne miejsca i regiony, aby obserwować nieznane ptaki i je identyfikować”. Zdecydowany wzrost zainteresowania tego rodzaju formą turystyki przypada jednak na koniec XX i początek XXI wieku – na rynku pojawił się specjalistyczny sprzęt, do księgarń trafiły liczne, nowe wydawnictwa ornitologiczne (zarówno naukowe, jak i popularno-naukowych), umocniły się także organizacje ornitologiczne, z których największa – Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, powstałe w 1991 r. – liczy obecnie ponad 2500 członków. Dla porównania: do Królewskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków (RSPB) w Wielkiej Brytanii należy ponad 1 milion członków. Aktualnie, poza Sekcją Ornitologiczną PTZool. i kołami studenckimi, istnieją 2 ogólnopolskie towarzystwa ornitologiczne i 2 przyrodnicze, dla których ornitologia jest jednym z głównych celów działania. Funkcjonuje także 13 towarzystw (stowarzyszeń) regionalnych (głównie ornitologicznych) o podobnym profilu działań.

 


Najlepsze lata



Warto podkreślić, że obserwatorzy ptaków są także bardzo aktywni w wirtualnym świecie. Istnieją strony tematyczne oraz fora dyskusyjne. Szczególnie popularne są serwisy ptaki.info, birdwatching.pl, strona i forum przyroda.org, forum przyrodnicze Bocian oraz forum klubu Ciconia. To właśnie w ten sposób obserwatorzy wymieniają się informacjami dotyczącymi swoich osiągnięć, w tym o najciekawszych gatunkach. Istnieje też specjalistyczna prasa tematyczna (np. Acta Ornithologica, Notatki ornitologiczne) oraz popularno-naukowa (np. kwartalnik Ptaki Polski, Ptaki – Biuletyn Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków). Niewątpliwie, obserwowanie ptaków jest w Polsce coraz popularniejszym zajęciem, któremu oddają się z upodobaniem zarówno rzesze młodzieży, jak i dorośli różnych profesji. Birdwatching stał się zajęciem popularnym i modnym, chociaż z mojej perspektywy wydaje się, że najlepsze lata ma jeszcze przed sobą. De facto turystyka ornitologiczna jest w trakcie rozwoju, ale rosnąca liczba ornitologów-amatorów wskazuje na rzeczywisty, gwałtowny wzrost jej popularności, chociaż wciąż uznawana jest za dziedzinę raczkującą i związaną z rzadkim hobby. Szacunki mówią, że w 2000 roku w Polsce obserwowało ptaki z różną intensywnością prawdopodobnie około 4000 osób, a liczba ta stopniowo rosła. W 2003 roku pisze się już o kilku tysiącach osób amatorsko obserwujących życie dzikich ptaków, a w trzy lata potem określa się liczbę osób związanych z różnego typu organizacjami działającymi na polu ornitologii na ponad 3000 osób. Przypuszczam, że już niebawem liczba osób zajmujących się birdwatchingiem osiągnie poziom 10 000. W porównaniu z innymi krajami wciąż wydaje się to bardzo skromnym wynikiem. Przykładowo: w obu Amerykach jest aż 50-70 milionów ludzi parających się birdwatchingiem i ciągle obserwuje się w tej dziedzinie tendencję wzrostową.

 


Dziewicza Polska

 

Warto również zwrócić uwagę na fakt, że Polska jest krajem, w którym rozwija się także zagraniczna, przyjazdowa turystyka ornitologiczna. Niektórzy są skłonni nawet uważać, że nasz kraj jest potęgą w tego rodzaju turystyce i pozostaje w tym względzie w międzynarodowej czołówce, przyjmując rocznie kilka tysięcy birdwatcherów, głównie z Europy Zachodniej, w tym z Wielkiej Brytanii, Niemiec i Francji, ale także z Holandii czy Belgii. Potencjał w tym zakresie jest bardzo duży, zważywszy rosnącą popularność tego zajęcia oraz fakt, że na świecie Polska jest uważana za jedno z ciekawszych miejsc w Europie, a według niektórych zainteresowanych również na świecie. W naszym kraju istnieje wielu cennych miejsc przyrodniczych, w minimalnym stopniu przekształconych przez człowieka, które z oczywistych względów są najciekawsze do prowadzenia obserwacji ornitologicznych.

 


Ekoprodukt

 

W wielu krajach na świecie turystyka ornitologiczna już jest traktowana jako poważny komercyjny ekoprodukt turystyczny. W Polsce obsługa tego typu ruchu turystycznego jest dopiero w początkowej fazie, jednak istnieją już pozytywne przykłady, m.in. w Biebrzańskim Parku Narodowym, w dolinie Baryczy, w Bieszczadach, w Parku Narodowym Ujściu Warty, rezerwacie jeziornym Świdwie, Karsiborskiej Kępie i kilku innych. W kraju istnieje obecnie niewiele biur turystycznych specjalizujących się w organizowaniu turystyki ornitologicznej. Przykładowo na Bagnach Biebrzańskich jest to m.in. Biuro Turystyki Przyrodniczej Biebrza Eco-Travel, w Parku Narodowym Ujściu Warty Biuro Turystyki Przyrodniczej Dudek, w Białowieskim Parku Narodowym Biuro Turystki Przyrodniczej Białowieża oraz ogólnopolskie Biuro Turystyki Przyrodniczej i Aktywnej Bird, a także Klub Podróży Horyzonty. Ten ostatni prowadzi także kursy rozpoznawania ptaków, a od niedawna organizuje również ogólnopolskie spotkania miłośników ptaków na Wyspie Sobieszewskiej. W przeważającej większości jednak obserwatorzy ptaków sami organizują swoje wyjazdy, korzystając z miejsc noclegowych w gospodarstwach agroturystycznych, czy pensjonatach, ale także nocując w czatowniach lub namiotach.

 


Czekanie na sukces

 

Turystyka ornitologiczna bardzo mocno wiąże się z ekoturystyką, czy też turystyką zrównoważoną i jako taka duży nacisk kładzie na właściwe korzystanie z dóbr przyrody i akcentuje potrzebę rozwoju lokalnego. Ma ona w głównej mierze formę indywidualną, najczęściej uprawiana jest samotnie lub ewentualnie w małych grupach. Warto podkreślić, że nie istnieje jakiś określony profil obserwatora ptaków. W tej grupie są ludzie w różnym wieku, z różnych miejsc oraz o różnym statusie zawodowym i materialnym. Cechą wspólną jest jedynie zamiłowanie do przyrody, a w szczególności do ptaków. Wydaje się, że wykorzystanie ogromnego potencjału tkwiącego w turystyce ornitologicznej jest w Polsce możliwe i wskazane. Według prognoz Instytutu Turystyki do 2013 roku powrót do natury będzie ważnym hasłem promującym wyjazdy do miejsc o możliwie nie przekształconej przyrodzie, a w najbliższych latach szczególnie szybko rozwijać się będzie segment pobytów „na łonie przyrody”. Jednym zdaniem – ekoturystyka jest intensywnie rozwijającym się działem turystyki, a świadczy o tym m.in. szczególne zainteresowanie możliwością obserwacji ptaków w miejscach atrakcyjnych przyrodniczo. Dlatego można przyjąć za pewnik, że turystyka ornitologiczna w Polsce jest obecnie w pierwszej, wstępnej fazie rozwoju, a kolejne lata przyniosą dalszy jej wzrost.


Agnieszka Grochocka