Czy do wszystkich imprez turystycznych oraz powiązanych usług turystycznych stosuje się przepisy ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych?
Nieustanne poszerzanie się kanałów i sposobów sprzedaży usług turystycznych, urozmaicanie ofert wycieczek oraz świadczenie usług dodatkowych spowodowało, że dotychczasowe regulacje dotyczące rynku turystycznego okazały się niewystarczające i niezapewniające odpowiedniej ochrony podróżnym. W wyniku tego nastąpiło poszerzenie zakresu stosowania oraz ujednolicenie przepisów w dziedzinie prawa turystycznego. Ustawa z 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (dalej: ustawa) wdraża do polskiego systemu dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2302 z 25 listopada 2015 r. w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych, zmieniającą rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE oraz uchylającą dyrektywę Rady 90/314/EWG (dalej: dyrektywa) w celu zharmonizowania przepisów w zakresie organizowania imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych na terenie państw europejskich.
Kiedy mamy do czynienia z imprezą
Z ustawy wynika, że jej przepisy mają zastosowanie do oferowania, sprzedaży i realizacji imprez turystycznych oraz powiązanych usług turystycznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także za granicą, jeżeli umowy z podróżnymi są zawierane przez przedsiębiorców turystycznych mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przy czym usługą turystyczną jest: a. przewóz pasażerów, b. zakwaterowanie w celach innych niż pobytowe, które nie jest nieodłącznym elementem przewozu pasażerów, c. wynajem pojazdów samochodowych lub innych pojazdów silnikowych, d. inna usługa świadczona podróżnym, która nie stanowi integralnej części usług wskazanych w lit. a-c (np. wstęp na koncert, wycieczki z przewodnikiem, karnety narciarskie, wypożyczanie sprzętu sportowego). Z kolei impreza turystyczna lub powiązane usługi turystyczne powstają, gdy dochodzi do połączenia co najmniej dwóch różnych rodzajów usług turystycznych na potrzeby tej samej podróży lub wakacji. Modelowo więc z imprezą turystyczną lub powiązanymi usługami turystycznymi mamy do czynienia w sytuacji, gdy podczas jednej wycieczki następuje przewóz lub przelot podróżnych i zakwaterowanie w hotelu. Czy szkoły organizujące wycieczki dla uczniów, stowarzyszenia organizujące wycieczki dla członków stowarzyszenia albo kluby sportowe organizujące wycieczki dla członków klubu są organizatorami turystyki lub przedsiębiorcami ułatwiającymi nabywanie powiązanych usług turystycznych i są zobowiązane do postępowania zgodnie z przepisami dyrektywy oraz ustawy? Czy do podróży służbowych stosuje się przepisy dyrektywy oraz ustawy? Czy stosuje się je do jednodniowej wycieczki autokarem połączonej ze zwiedzaniem zabytków wraz z przewodnikiem? Wydawałoby się, że tak. Jednak dyrektywa oraz implementująca ją ustawa przewidują wyjątki od zasady: usługa turystyczna + usługa turystyczna = impreza turystyczna lub: powiązane usługi turystyczne = stosowanie przepisów ustawy.
Kiedy ustawa nie obejmuje?
Ustawy nie stosuje się do: 1. imprez turystycznych oraz powiązanych usług turystycznych, które są oferowane oraz których zamawianie i realizowanie jest ułatwione okazjonalnie, na zasadach niezarobkowych i wyłącznie ograniczonej grupie podróżnych; 2. imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych nabywanych na podstawie umowy generalnej o organizowanie podróży służbowych zawieranej między przedsiębiorcą turystycznym a przedsiębiorcą albo podmiotem prowadzącym działalność odpłatną; 3. imprez turystycznych oraz powiązanych usług turystycznych trwających krócej niż 24 godziny, chyba że obejmują nocleg. Jeżeli zatem szkoła samodzielnie organizuje wycieczkę dla uczniów, stowarzyszenie albo klub sportowy samodzielnie organizuje wycieczkę dla swoich członków, to wówczas co do zasady nie będzie miała zastosowania ustawa. Wyżej wskazane podmioty bowiem organizują wyjazd: • po pierwsze, okazjonalnie – organizowanie wyjazdów nie jest przecież główną działalnością tych podmiotów; • po drugie, na zasadach niezarobkowych – zbierane pieniądze na wyjazd są przeznaczane jedynie na pokrycie kosztów transportu, zakwaterowania, wyżywienia; • po trzecie, wyłącznie ograniczonej liczbie podróżnych – uczestnikami wycieczki mogą być jedynie odpowiednio: uczniowie, członkowie stowarzyszenia, członkowie klubu sportowego. Powyższe trzy warunki muszą być spełnione łącznie podczas jednej wycieczki. Wypełnienie jednego lub dwóch warunków skutkuje koniecznością stosowania przepisów ustawy. Ponadto jeżeli szkoła, stowarzyszenie czy klub sportowy zadecyduje o skorzystaniu z oferty biura podróży, które w zakresie swojej działalności zarobkowej ma organizację wycieczek, to wówczas będziemy mieli do czynienia z organizacją imprezy turystycznej lub połączeniem powiązanych usług turystycznych. Biuro podróży w takim wypadku powinno zadbać o wypełnienie wszystkich obowiązków przewidzianych ustawą dla organizacji imprezy turystycznej lub połączenia powiązanych usług turystycznych. Wyłączenie spod regulacji ustawy może dotyczyć również podróży służbowych. Jeśli zamówione usługi turystyczne: przewóz, zakwaterowanie, wynajem auta są wykonywane na podstawie umowy generalnej, nie stosuje się przepisów ustawy. Aby doszło do wyłączenia jej stosowania, ważne jest więc zawarcie umowy generalnej, czyli umowy ramowej o organizowanie podróży służbowych. Ustawa nie znajdzie zastosowania także do jednodniowej wycieczki autokarem połączonej ze zwiedzaniem zabytków wraz z przewodnikiem. W tym wypadku wyłączenie to jest uzasadnione krótkim czasem trwania wycieczki. Ustawy bowiem nie stosuje się do imprez turystycznych oraz powiązanych usług turystycznych trwających krócej niż 24 godziny, bez noclegu. Skoro do powyżej omówionych imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych nie stosuje się przepisów dyrektywy i ustawy, to jakie przepisy powinny znaleźć zastosowanie? Są to przede wszystkim przepisy dotyczące umowy zlecenia, umowy przewozu, a w razie niewykonania lub nienależytego wykonania umowy lub w razie zaistnienia czynu niedozwolonego – przepisy dotyczące odpowiedzialności i roszczeń o odszkodowanie lub zadośćuczynienie. W przypadku wycieczek organizowanych przez szkoły należy pamiętać o przepisach związanych z prawem oświatowym, m.in. rozporządzeniu ministra edukacji narodowej z 25 maja 2018 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki.
