Świętokrzyskie

Grzegorz Micuła
Autor jest przewodnikiem świętokrzyskim, dziennikarzem turystycznym,
autorem wielu przewodników po Polsce


Fot. ROT Województwo Świętokrzyskie


To tu znajdują się najstarsze w naszym kraju góry fałdowe, odsłaniają się skały sprzed ponad pięciuset milionów lat, a pod Kielcami, jak się niedawno okazało, po raz pierwszy zwierzęta wyszły na ląd!

W ostatnim czasie w regionie świętokrzyskim znaleziono mnóstwo śladów dinozaurów. W pobliżu Ostrowca Świętokrzyskiego odkryto podziemne kopalnie krzemienia z czasów neolitycznych, a pod Łysą Górą w czasach rzymskich funkcjonowało jedno z największych zagłębi hutniczych w Europie. Tradycje przemysłowe kultywowano także w okresie późniejszym, kiedy powstawały zbiorniki wodne, kopalnie, huty i zakłady metalowe Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego, gdzie produkowano broń i narzędzia. Poniżej sugeruję wiele możliwości ułożenia turystycznych szlaków i pokazuję miejsca, nie zawsze uwydatniane w przewodnikach.

---

Ludzie pióra

Ziemia ta wydała ojca literatury polskiej Mikołaja Reja z Nagłowic, w Skrzypiowie pod Pińczowem mieszkał pamiętnikarz Jan Chryzostom Pasek, w klasztorze w Jędrzejowie pisał swoją kronikę bł. Wincenty Kadłubek. W Strawczynie urodził się Stefan Żeromski, związany z Kielcami i Ziemią Świętokrzyską – w Ciekotach na „Żeromszczyźnie” oddano właśnie odbudowany drewniany dwór rodziców Żeromskiego. Henryk Sienkiewicz dostał w darze od Narodu dwór w Oblęgorku, gdzie dziś jest jego muzeum. Z Ziemią Świętokrzyską związani byli także Wespazjan Kochowski, Aleksander Głowacki (Bolesław Prus), który z kieleckiego gimnazjum poszedł do powstania styczniowego, Witold Gombrowicz i Gustaw Herling-Grudziński.

---

Fot. ROT Województwo Świętokrzyskie




Stolica regionu

Kielce − stolica regionu świętokrzyskiego ma już ponad 9 stuleci. Stolica Gór Świętokrzyskich to najciekawsze geologicznie miasto w Polsce. Na jego terenie znajduje się jeden z najciekawszych zabytków tej części Polski – manierystyczny pałac Biskupów Krakowskich, władających miastem przez kilka stuleci. Dziś mieści się w nim muzeum wnętrz pałacowych oraz galeria malarstwa polskiego z ciekawą kolekcją obrazów, których autorami są m.in.: Olga Boznańska, Józef Chełmoński, Józef Fałat, Antoni Gierymski, Juliusz Kossak, Jacek Malczewski, Stanisław Wyspiański i pochodzący z pobliskiego Bodzentyna Józef Szermentowski. W Kielcach jest też barokowa katedra oraz ciekawe Muzeum Zabawy i Zabawek.

---

Kiedy ochrzczono Polskę?

W Wiślicy nad dolną Nidą archeolodzy znaleźli grodzisko, gdzie rezydował „pogański książę silny wielce”. Wspomina o tym legenda panońska, wg której wraz ze swoim plemieniem Wiślan miał on przyjąć chrzest już w 880 roku! Podczas wykopalisk znaleziono tu wielką wczesnośredniowieczną misę chrzcielną oraz niezwykle cenną romańską płytę przedstawiającą modlących się orantów (1185 r.).

---

Kraina latających czarownic

Na górze tej, zwanej też Łysą lub Łyścem, od rozległych kwarcytowych gołoborzy, na północnych stokach odbywały się niegdyś sabaty czarownic. Od średniowiecza stoi tu benedyktyński klasztor Świętego Krzyża. Jego założenie tradycja przypisuje królowi Bolesławowi Chrobremu, ale współcześni historycy sądzą raczej, że fundatorem klasztoru był Bolesław Krzywousty. Sprowadził on z Węgier benedyktynów, którzy przynieśli ze sobą relikwie Świętego Krzyża. Na Święty Krzyż często pielgrzymował Władysław Jagiełło, który chodził pieszo „drogą królewską” na modły do klasztoru. Jest tu piękna renesansowa kaplica Oleśnickich z 1620 roku. W podziemiach kościoła spoczywają zmumifikowane zwłoki księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, a ze szczytu góry rozciąga się wspaniała panorama okolicy. W Nowej Słupi leżącej u podnóża Świętego Krzyża jest Muzeum Starożytnego Hutnictwa z kilkunastu dymarkami z II wieku n.e. W czasach rzymskich w okolicy wytapiano na dużą skalę żelazo, którym handlowano z Rzymianami. Do Nowej Słupi warto wybrać się we wrześniu, kiedy odbywa się tu festyn pod nazwą Dymarki Świętokrzyskie. Hutnicy w tradycyjnych strojach wytapiają żelazo w prymitywnych piecach zwanych dymarkami. W tym czasie jest tu także jarmark świętokrzyski, gdzie można kupić regionalne pamiątki – figurki czarownic na miotłach. Nic dziwnego, jesteśmy wszak w krainie latających czarownic.


Przyroda i militaria