Podlasie ze względu na swoje „kresowe” położenie na skraju ziem polskich, litewskich i białoruskich jest mieszaniną narodów, kultur i religii. Każda z nich wniosła coś od siebie, dlatego kraina ta może być miejscem niezwykle interesującym dla turysty pod warunkiem, że zostanie mu odpowiednio „sprzedana”.Podlasie uchowało się jako czysty przyrodniczo rejon rolniczy z dużym potencjałem turystycznym. Ta ekologicznie czysta północnowschodnia część naszego kraju nazywana jest Zielonymi Płucami Polski. Już sam krajobraz jest tu nieco nostalgiczny. Życie płynie tu wolno i spokojnie. Miłośnicy przyrody i etnografii na pewno będą zachwyceni. Przy odrobinie szczęścia mogą podziwiać żubry na wolności. Koło Białegostoku znajdą wsie, gdzie do dziś zobaczyć można przy pracy wytwórców drewnianych łyżek, garncarzy, kowali i tkaczki wytwarzające unikatowe kilimy dwuosnowowe.
Na tropie żubra Puszcza Białowieska to najlepiej zachowany pierwotny las Europy i najstarszy polski park narodowy. Jest ponadto rezerwatem biosfery UNESCO. Wspaniały las, którego najcenniejszą częścią jest rezerwat ścisły (można go zwiedzać tylko z przewodnikiem), robi niesamowite wrażenie. W puszczy żyje kilkaset żubrów, będących symbolem parku. Z najbardziej znanych z żyjących tu zwierząt są: koniki polskie – tarpany, łosie, bobry, wilki, rysie, wydry i gronostaje. Część tych zwierząt można obejrzeć w rezerwacie pokazowym. Stąd puszcza to żelazny punkt każdej imprezy turystycznej, również dla cudzoziemców – naszymi „bizonami” zachwycają się na przykład Włosi!
Kalendarium imprez
maj – Festiwal Sztuki Współczesnej, Białystok
koniec maja – Międzynarodowy Festiwal Muzyki Cerkiewnej, Hajnówka
czerwiec – Wojewódzki Przegląd Zespołów Folklorystycznych, Narewka
lipiec-sierpień – Katedralne Koncerty Organowe, Białystok
koniec września – Międzynarodowy Festiwal Przyrody, Białowieża
grudzień – Festiwal „Jesień z Bluesem”, Białystok
styczeń – Mistrzostwa Polski w psich zaprzęgach, Augustów
czerwiec – Regaty o Błękitną Wstęgę Jezior Augustowskich, Augustów Festiwal Piosenki Żeglarskiej, Augustów Janinas – litewska Noc Świętojańska nad Jeziorem Punie
lipiec – Augustowskie Lato Teatralne, Augustów. początek
sierpnia – Międzynarodowy Festiwal Organowy Młodych, Sejny 15
sierpnia – Odpust w Puńsku
przedostatni weekend sierpnia – Festiwal Muzyki Celtyckiej, Dowspuda listopad – Spotkania filmowe, Sejny
Polecamy miasta Na trasie wycieczek po Podlasiu powinny się znaleźć:
Supraśl – miasto malowniczo położone w Puszczy Knyszyńskiej. Ze względu na czyste powietrze jest uzdrowiskiem. Najwartościowszymi zabytkami są: niedawno odbudowana po wojennych zniszczeniach, obronna cerkiew bazylianów w stylu bizantyjsko-gotyckim oraz klasztor z pałacem archimandrytów i okazałą bramą-dzwonnicą (uwaga: warto pokazać świetne muzeum ikon!).
Krynki – to miasteczko z sześciobocznym rynkiem, porównywane jest przez miejscowych z paryskim Placem Gwiazdy, z którego rozchodzi się gwiaździście 12 ulic – dla porównania, w Krynkach jest ich 10. Ten niegdyś ośrodek przemysłowy, leżący obecnie tuż przy białoruskiej granicy, jest dziś sennym kresowym miasteczkiem. Znajduje się tu jeden z największych kirkutów (cmentarzy żydowskich) w północnowschodniej Polsce z trzema tysiącami kamiennych macew. 7 km na południe od Krynek jest przysiółek Stara Grzybowszczyzna skąd pochodził Eliasz Klimowicz, prorok Ilia – twórca sekty religijnej, uważający się za proroka Eliasza, a nawet Chrystusa. Jego wyznawcy, chcąc powtórzyć Bożą ofiarę, omal go nie ukrzyżowali. Dwa kilometry dalej jest przysiółek Wierszalin, w którym Ilia zamierzał zbudować nową stolicę świata. Do dziś zachował się dom proroka, a w pobliskim lesie cerkiew, która – według legendy – „sama wyrosła z ziemi”. Była ona ośrodkiem kultu Eliasza i celem licznych pielgrzymek.
Święta Góra Grabarka (na południu regionu). Na szczycie Grabarki stoi cerkiew otoczona setkami różnej wielkości wotywnych krzyży z drewna i metalu, przynoszonych tu przez pielgrzymów zwłaszcza na święto Przemienienia Pańskiego (Spasa). 18 sierpnia wieczorem, po nabożeństwie z udziałem metropolity prawosławnego, odbywa się całonocne czuwanie i śpiewy przy ogniskach. Jest tu też żeński klasztor prawosławny i cmentarz z zaskakująco skromnymi grobami prawosławnych hierarchów.
Województwo podlaskie jest najbardziej wysuniętym na północny-wschód regionem Polski. Graniczy: z Białorusią na wschodzie (260 km) i z Litwą na północy (104 km). Ponadto sąsiaduje z województwami; warmińsko-mazurskim, mazowieckim i na krótkim odcinku rzeki Bug z lubelskim. Podlaskie zostało podzielone na 17 powiatów, w tym 3 powiaty grodzkie – Białystok, Suwałki, Łomża oraz 118 gmin. Stolicą jest Białystok, liczący prawie 300 tysięcy mieszkańców. Inne większe miasta to Suwałki (ok. 70 tys. mieszkańców) i Łomża (ok. 64 tys. mieszkańców).
Puszcza Augustowska (na północy) to jeden z największych kompleksów leśnych w Europie. Rosną tu masztowe sosny i świerki, żyją sarny, jelenie, łosie i dziki, głuszce, lisy, kuny i łasice. Przez puszczę przepływa, wijąca się licznymi zakolami, rzeka Czarna Hańcza, którą prowadzi jeden z najpiękniejszych wodnych szlaków naszego kraju. Kajakarze płyną meandrującą rzeką pośród pełnych ptactwa łąk i ciemnych lasów. Wspaniałą atrakcją jest Kanał Augustowski, łączący dorzecza Wisły i Niemna. Zbudowany został w latach 1824–39, jako nowa droga wodna z Królestwa Polskiego do Bałtyku, przez Ignacego Prądzyńskiego, późniejszego bohatera Powstania Listopadowego. Kanał ma 102 km długości, 18 śluz komorowych pozwala pokonać 55-metrową różnicę wysokości. Po stronie polskiej jest 14 śluz. Ich wrota otwierane są ręcznie, za pomocą długich, drewnianych ramion, jak 150 lat temu.
Tykocin to stare podlaskie miasteczko z wielkim rynkiem, na którym stoi pomnik hetmana Stefana Czarnieckiego, jednego z dawnych właścicieli miasta (najstarszy – 1763 r. – świecki pomnik w Polsce). Niegdyś rezydowali tu polscy królowie, zwłaszcza miasto to upodobał sobie Zygmunt August, za Stefana Batorego był tu arsenał królewski. Do dziś zachował się układ urbanistyczny średniowiecznego miasta. Do rynku przylega barokowy kościół św. Trójcy i Alumnat. W dzielnicy Kaczorowo, zamieszkałej przed wojną przez Żydów, stoi duża murowana synagoga, w której mieści się ciekawe muzeum judaistyczne. Zburzony w czasie szwedzkiego potopu zamek nad Narwią jest obecnie odbudowywany.
Pentowo – pobliska wioska nad Narwią, ze względu na dużą liczbę bocianów nosi miano Europejskiej Wsi Bocianiej.
Kiermusy – w otulinie Narwiańskiego i Biebrzańskiego Parku Krajobrazowego znajduje się miejsce zwane „Ostoją Żubra i tradycji szlacheckiej”. Są tu obiekty takie jak Dworek, Jantarowy Kasztel, Karczma Rzym, Dworskie Czworaki – w sumie ponad sto miejsc noclegowych. W karczmie „Rzym” skosztować można staropolskiego jadła – „mięsiwa wedle staropolskiej tradycyi na rusztach przyrządzane, ryby wedle gustu biesiadników podawane, a chleb do tego z pieca prosto”.
Podlaskie szlaki turystyczne Po Podlasiu wytyczono szereg szlaków tematycznych pieszych kajakowych czy autokarowych. Wybraliśmy kilka, naszym zdaniem najciekawszych. Wielu turystów przyjeżdża w poszukiwaniu egzotyki na Tatarski Szlak, gdzie w Sokółce jest ciekawe muzeum z działem tatarianów, w Bohonikach i Kruszynianach zachowały się drewniane meczety i mizary – cmentarze muzułmańskie. Na muzułmańskie święto Kurban Bajram do Bohonik zjeżdżają się tu Tatarzy z całego kraju. Składane są krwawe ofiary z byków i baranów. Tatarów mieszka już tu niewielu, a po żyjących tu przed wojną Żydach pozostały tylko nieliczne synagogi (w Orli) i kirkuty (w Krynkach).
Smaki Podlasia Wiejskie chleby, kiełbasy, sery czy owoce i warzywa to największe naturalne bogactwa, które decydują o smakowitości dań. Słynne na cały kraj są potrawy z ziemniaka: takie jak baba ziemniaczana, kiszka ziemniaczana, kartacze czy placki ziemniaczane oraz sękacz.
Z wędlin najsłynniejszy jest wywodzący się z Litwy kindziuk czy palcówka, podsuszana wieprzowa kiełbasa oraz dziczyzna, którą podaje się w sosie szyszkowym, z szyszek gotowanych w ziołowej zalewie. Słynny jest też oryginalny w smaku ser Koryciński wytwarzany tradycyjną metodą według starych receptur dostępny w wielu wariantach smakowych w zależności od fantazji doprawiającej go gospodyni. Owoce i zioła wykorzystywane są także do przyrządzania tradycyjnych nalewek oraz aromatycznych wódek. Najbardziej znanym trunkiem z regionu jest oczywiście Żubrowka, wódka przygotowywana z dodatkiem aromatycznej trawy żubrowej rosnącej tylko w Puszczy Białowieskiej. Najstarszą zaś nalewką jest Kiermusianka, która wytwarzana jest według ściśle strzeżonej receptury sprzed pięciuset lat, ze świeżej śliwki węgierki, z dodatkiem goździków, kwiatu lipy, kory cynamonowca oraz aromatu 16 ziół. Jakością nie ustępują jej także nalewki owocowe: pigwówka, żurawinówka oraz ziołowa jałowcówka.
Szlak tradycji rękodzieła ludowego. Wędrówka nim umożliwia poznanie ginących zawodów kowala, tkacza (Izba Tkactwa Dwuosnowowego), garncarza, rzeźbiarza i wytwórcy drewnianych łyżek. Prowadzi z Czarnej Wsi Kościelnej przez Zamczyska, Janów i okolice (warsztaty tkackie Heleny Malewickiej w Nowokolnie i Teresy Pryzmont w Wasilówce) do Sokółki.
Szlak kolorowych cerkwi. W Dubiczach Cerkiewnych wokół błękitnej cerkwi stoją pomalowane na ciemnoniebiesko krzyże. Dziesiątki takich krzyży stoi na zarośniętym sosnowym lasem cmentarzu. W Werstoku znajduje się niebieska, pounicka cerkiewka licząca 230 lat. Za miasteczkiem Orla (zachowana murowana synagoga i cerkiew w kolorze ceglastym) w Szczytach Dzięciołowie na wzgórzu stoi otoczona kamiennym murem błękitna cerkiew Jana Chrzciciela z pięknymi freskami. W Bielsku Podlaskim są aż cztery cerkwie – najciekawsza błękitna cerkiew św. Michała (Michajłowska) z 1789 r. W Hajnówce jest największa w Polsce, nowoczesna cerkiew Św. Trójcy. W miejscowości Narew stoi kolejna, pomalowana tym razem na zielono duża drewniana cerkiew Podwyższenia Krzyża.
Szlak kajakowy rzeką Śliną. Szlak raczej trudny – rzeka miejscami pokryta grubym dywanem rzęsy utrudniającym płynięcie. Wymaga krzepy fizycznej do wielokrotnego przenoszenia kajaków, ale przy dobrej pogodzie oferuje w zamian niezapomniane widoki przyrody oraz malowniczych i sielskich wsi podlaskich i mazowieckich. Rzeka Ślina stanowiła bowiem umowną granicę między osadnictwem mazowieckim i napływającym ze wschodu osadnictwem dawnego Podlasia.
Szlak Śladami Powstania Styczniowego. Przypomina o ostatnim XIX wiecznym zrywie niepodległościowym, jako że Puszcza Knyszyńska była miejscem schronienia powstańców. Na szlaku znajdziemy: uroczysko Chomontowszczyzna pod Waliłami, położone pośród rozległych torfowisk, kapliczki na tzw. świętych sosnach, łąki nad Sokołdą – miejsce bitwy z czasów Powstania oraz rosnące na terenie arboretum pomnikowe dęby – miejsca straceń powstańców.
Agnieszka Grochocka
